Влијанието на бајките на психолошкиот развојот на децата

 

 

 

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Ментално здравје и Аутизам

Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196

            02 613 7414

Моб.   072 23 23 63

е- мејл: info@kalinka.mk

Грижа и чување на детето

 

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Ментално здравје и Аутизам

Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196

            02 613 7414

Моб.   072 23 23 63

е- мејл: info@kalinka.mk 

 

ПСИХОМОТОРНА РЕЕДУКАЦИЈА

 

Психомоторна реедукација е термин кој го означува терапискиот правец чија основа ја чинат телото и движењата.

 

Моторниот развој на детето има големо значење уште од најраната возраст. Дразбите од средината кај детето предизвикуваат чувства на пријатност или непријатност, а секоја ваква промена е проследена со одредено ниво на мускулна напнатост и моторна активност.

Сетилата, чувствата, движењата и интегративните функции на мозокот се тесно поврзани со телото. Тоа претставува извор на задоволство, а преку првите движења се открива сопственото постоење, се остварува доживување на своето тело и телото во просторот. Истовремено, тие движења ја претставуваат и првата шема на искуства за себе, за светот кој не опкружува и за себе си во тој свет. На ваков начин се формираат првите обрасци на однесување кои ќе претставуваат пат за остварување комуникација и развој на сознајните функции. 

 

 

 

 

Во психомоторната реедукација се користи движење кое е поврзано со говор, допир и игра, со што плански и систематски се делува на развивање на моторните, когнитивни, емоционални и говорно-јазични способности. Преку движењата детето се запознава себе си, своето тело и другите во однос на себе и така станува свесно за своето постоење во просторот и ги зацврстува просторно-временските односи, а преку моторните активности развива и потреба за дружење, комуникација и социјализација.

 

Движењето, погледот, допирот, гласот и говорот, кои се составен дел на психомоторната реедукација, имаат за цел да му помогнат на детето да го надмине или ублажи проблемот со кој се соочува. Движењата преточени во вежби се прилагодени на способностите и можностите на детето и се поврзани со предизвикување пријатни искуства и создавање сигурност и доверба. Секое движење и секоја вежба која се изведува, јасно се именува и опишува. Во изведувањето на вежбите нема редослед, ниту шематизирана постапка. Вежбите се применуваат индивидуално и групно и се изведуваат во ненатпреварувачка средина.

 

Реедукацијата на психомотриката се применува во третман на деца со дисхармоничен развој, диспраксички потешкотии, первазивни развојни нарушувања, интелектуална попреченост, говорно-јазични проблеми и проблеми во однесувањето, како и кај хиперкинетско однесување и специфични проблеми во учењето и училишните вештини.

 

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Ментално здравје и Аутизам

Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196

            02 613 7414

Моб.   072 23 23 63

е- мејл: info@kalinka.mk

 

 

Комуникација со помош на слики – PECS метода

 

 

 

 

Што е PECS (Picture Exchange Communicaton System)?

 

            PECS е метода на комуникација преку слики која што се користи кај деца и возрасни кои што имаат потешкотии во комуникацијата. Овој метод за прв пат се развил 1985 година во Америка од страна на Lori Frost и Andrew Bondi кои имале намера да го користат во комуникација со претшколските деца кои што имале аутизам. 

Истражувањата покажале дека тоа е ефикасна метода која им помага на децата кои немаат развиен вербален начин на комуникација, па со својата околина комуницираат со помош на слики. PECS не ја оспорува и не ја намалува вербалната комуникација, затоа што секогаш се користи во комбинација со вербализација. Со користење на овој метод на комуникација може да се започне било кога и бргу се усвојува, а децата кај кои што бил користен PECS имале подобрување во вербалната комуникација.

 

За кого е наменета PECS методата ?

 

            PECS првично е развиен за претшколските деца со аутизам, первазивни развојни нарушувања, социјално-комуникативни пореметувања, деца кои што воопшто немаат говор или се ехолалични. PECS со текот на времето се развивал и сега го користат лица од сите возрасти. Во овој метод како начин за комуникација се користат картички со слики. На овој начин личноста може да си ги каже своите основни потреби и желби и ја редуцира фрустрацијата и социјалната изолација. Личноста ќе научи дека со поставување на раката на сликата со сок од портокал, таа и ќе го добие тоа. Ќе научи како да ги употребува картичките заедно и да формира реченици, што ќе влијае и на развојот на вербалната комуникација.

 

Како се користи PECS методата?

 

            PECS картичките ги има во продажба, меѓутоа тие може да не содржат некои специфични сликички од предмети кои се омилени на детето. Како алтернатива, може сами да си направите картички со слики и да ги прилагодите со желбите и потребите на детето. Картичките може и да ги поделите во категории, па детето полесно ќе може да ги користи. Пример категорија со овошје, зеленчук, играчки и слично.

 

PECS се учи низ шест фази и во текот на вежбањето се користат различни техники на бихевиорално учење.

 

Фаза 1 - Физичка размена

 

Крајна цел - Кога детето ќе го види предметот што го сака, во рака ќе ја земе сликата со тој предмет и ќе му ја даде на учителот.

Учителот мора прво да открие кој предмет детето го сака. Кога ученикот ќе посегне по сликата учителот треба физички да му помогне да ја земе сликата  и да ја стави во неговата рака. Кога детето ќе ја допре сликата, учителот треба вербално да му одговори “Ох, ти сакаш топка” и да му го даде предметот што го сака.

 

Фаза 1- Физичка размена

Фаза 2 -Развивање на самостојност

 

Крајна цел- Ученикот ќе отиде до комуникациската табела, ќе ја земе сликата која што му е потребна, ќе отиде кај учителот и ќе му ја даде. Во оваа фаза се зголемува растојанието помеѓу детето со картичките за комуникација и со партнерот со кој што комуницира.

 

Фаза 2 -Развивање на самостојност

 

Фаза 3- Разликување на слики

 

Крајна цел - Ученикот ќе научи да прави селекција од две или три слики за да го побара предметот што го сака. Тој  ќе го побара посакуваниот предмет со тоа што ќе отиде до комуникациската табела, ќе одбере една слика од низата, ќе отиде до личноста со која што комуницира и ќе и ја даде сликата.

 

Фаза 4 - Поврзување на реченици

 

Крајна цел - Ученикот ќе побара присутни и неприсутни предмети со употреба на повеќе зборови, со тоа што ќе отиде до книгата ќе ја земе сликата која означува “Јас сакам”, ќе ја стави сликата во низата за реченици, потоа истото ќе го направи и со сликата за предметот што го сака и на крај ќе ја земе низата за реченици и ќе ја даде на лицето со кое што комуницира. До крајот на оваа фаза ученикот би требало на комуникациската табела да има од 20 до 50 слики и да комуницира со поголем број на личности.                                                

 

Фаза 5-  Одговарање на прашање - Што сакаш?

 

Крајна цел - Ученикот е способен спонтано да побара различни предмети и да одговори на прашање - “Што сакаш?”. Потребно е да имате на располагање табела со слика “Јас сакам”, низа за реченици и слики од предмети. Учителот покажува на сликата “Јас сакам” и вербално прашува “Што сакаш ти?” Детето треба да ја земе сликата “Јас сакам” и да ја доврши размената. Оваа постапка треба да се повторува додека ученикот не стане успешен во 80% од случаите.

 

Фаза 5-  Одговарање на прашање - Што сакаш?

 

Фаза 6- Спонтано одговарање

 

Крајна цел - Ученикот соодветно одговара на прашања - “Што сакаш?”,  “Што гледаш?”,  “Што имаш?”  и слични прашања.

 

Фаза 6- Спонтано одговарање

 

 

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Ментално здравје и Аутизам

Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196

02 613 7414

Моб.   072 23 23 63

е- мејл: info@kalinka.mk

 

 

Нормален психомоторен развој на децата до пет години - развојни патокази -

Возраст	Развојни патокази
9   месеци	□ удвојува исти слогови ,,ма ма,,  ,,да да,, □ го разбира зборот ,,не,, □ копира звуци и гестови од другите □ користи прст кога сака да покаже нешто □ мавта ,,па-па,, □ има омилени играчки, знеа да игра криенка ,,зе,, □ ползи, стои придржувајќи се, седнува само
12 месеци	□ го знае своето име и реагира на него □ следи едноставни вербални налози □ појава на првиот осмислен збор □ користити едноставни гестови , како мрдање со глава за ,,не,, □ имитира / почеток на формирање на имитативна игра □ истражува предмети (тресење, фрлање), наоѓа скриена играчка, истовремено удира два предмета □ стабилно седи и брзо ползи, може да се подигнува, да стои и оди со придржување за на мебелот, после 12 м. проодува
15 месеци	□ изразито мрмори и вокализира, кажува 4-5 збора □ гради кула од 2-3 коцки, шкрта со молив по хартија □ повеќе помага при облекување и хранење □ за тоа што го сака или му треба покажува □ сака да ги гушка родителите □ оди самостојно на широка основа, умее да се наведне и да ја      дофати играчката од подот
18 месеци	□ кажува 5-10 зборови □ идентификува еден или повеќе делови од телото □ покажува употреба на една (доминанта) рака, црта права црта на лист хартија, врти листови на книга (најчесто по две страни одеднаш) □ играта е покомплексна: не ги става веќе играчките во уста, гради  кула од 3-4 коцки, тркала топка или ја удира со нога и притоа држи равнотежа □ соблекува чевли, се обидува самостојно да се храни □ добро оди, трча, се качува и слегува по скали со помош
24 месеци	□ составува 3 збора заедно, може да побара предмет по име □ гради кула од 6 коцки, слуша приказни со сликички □ ужива во игра со фрлање и фаќање на топка, нижење на перли на конец □ препознава семејни слики □ добро ракува со лажичка, помага при соблекување □ добро трча, се качува и слегува по скали самостојно, отвара      врата, се качува по мебелот
30 месеци	□ за себе се обраќа со ,,јас,, , го знае своето име □ гради кула од 8 коцки, црта вертикална и хоризонтална линија, имитира круг, сложува сложувалка од 3-4 дела □ прв цртеж на човечка фигура ,,полноглавец,, □ помага при средување на играчки, присутна имагинативна игра □ најрадо игра само или во присуство на другите деца, но сеуште не со нив □ скока
36 месеци	□ ја знае својата возраст и полот, брои до три предмети, повторува три броеви, коментира додека црта, води разговор со себе или играчките                           □ гради кула од 9 коцки, копира круг, прецртува крст □ воспоставување на визуомоторна контрола (држење на молив во рака) □ памти и извршува посложени налози по редослед □ игра едноставни игри (паралелно со другите деца), сака да ги      имитира активностите на возрасните, кон куклите се однесува како  кон дете □ се качува по скали нога пред нога, стои на една нога за момент, може да вози трицикл
48 месеци	□ брои 4 парички точно, раскажува приказна □ имитира конструкција на мост, копира крст и коцка, црта човечк фигура со 2 до 4 делови покрај главата □ игра со неколку деца со започнување на социјална интеракција, играње улоги □ воспоставување на тоалетен тренинг, оди во тоалет само □ скока на една нога, фрла топка, користи ножички за да сече      сликички, спретно се качува
60 месеци	□ именува 4 бои, повторува реченица со 10 зборови, брои 10      парички точно □ црта триаголник од слика, распознава тежини (го именува      потешкиот предмет од два споредени) □ се соблекува и облекува самостојно, поставува прашања за значењето на  зборовите, игра на улоги ( членови од семејството) □ прескокнува препреки

Американската Академија на Невролози наброи 5 рани предупредувачки знаци за АСД (Filipek et al.,2000). Неспособноста на детето да ги постигне некои од овие развојни патокази е препорака за евалуација со цел да се исклучи аутизам.

ñ Отсутно гугање до 12 м.

ñ Отсутни гестови, покажување или мавтање ,,па па,, на 12 м.

ñ Ниеден прозборен збор до 16 м.

ñ Отсуство на два заеднички и спонтано изговорени зборови до 24 м, а тоа да не е ехолалија

ñ Губење на претходно постигнати говорни или социјални вештини на било која возраст

Во случај на одсуство на појава на очекуваните постигнувања за конкретниот период, развојно каснење, промени во развојните патокази или губење на претходно нормално воспоставени развојни достигнувања ве молиме да го земете тоа во предвив и да се обратите за консултација со професионалци, со цел утврдување дали станува збор за  нормална варијација во развојот или развојно отстапување.

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Mентално здравје и Aутизам

Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196

02 613 7414

Моб.   072 23 23 63

е- мејл: info@kalinka.mk

Читање и пишување кај деца со Даунов синдром (0-5години)

Учењето читање се покажува како една од најефективните интервенции за да поттикнеме развивање и учење на говорот и јазикот кај децата со Даунов синдром. Вештините за читање и пишување се многу важни за писменоста и воопшто за секојдневниот живот кај сите деца. Исто така тие се многу моќни алатки за учење на говорот и јазикот кај децата со Даунов синдром, како и за стимулација на когнитивниот развој. Со развивањето на овие способности треба да се започне од најрана возраст, преку воведување и запознавање на малите деца да читаат уште од 2 години, кое подоцна ќе промовира развој на експресивен говор.

Значењето на раното читање за децата со Даунов синдром

Активностите со читање се најзначајниот метод кој го промовира говорот, јазикот и когницијата кај децата од предучилишна возраст со Даунов синдром. Ефективноста и бенифитите од “учењето читање за учење зборување” како метод биле претставени пред професионалците уште од 1979. Многу податоци покажуваат дека децата многу полесно учат зборови доколку ги гледаат истите напишани отколку само да ги слушаат аудитивно. Почнувајќи да ги учиме децата со Даунов синдром да читаат (подготвителен период, почетно читање) од 2 годишна возраст помага тие да ги надминат проблемите во учењето кои се асоцирани токму со овој синдром.

Учење читање-Клучни принципи

Учење на читање и пишување-Клучни принципи

• започете најпрво со учење на цели зборови (фонетски подоцна)
• започнете со зборовите кои што детето веќе ги разбира
• одберете зборови за да изградите кратки реченици
• стимулирајте развој на вештини за пишување паралелно со вештините за читање
• подучувајте нов вокабулар и граматика преку пишување

Зошто читањето помага

Читањето го забрзува развојот и прогресот на експресивниот јазик

Децата со Даунов синдром од сите возрасти вообичаено имаат способности да учат многу поефективно од она што е напишано односно од она што го гледаат отколку од она што го слушаат. Поради тоа, децата ќе разберат и ќе запомнат како да ги изговараат зборовите и речениците многу порано доколку тие научат да читаат од помала возраст.

Раното читање го забрзува развојот на читањето во училиште

Повеќето деца со Даунов синдром ќе научат да читаат во училиште, дури и доколку не започнале порано, но отпочнувањето со читање на порана возраст ќе го забрза овој процес, дури и доколку детето може да чита еден или два збора пред да почне со училиште. Отпочнувањето со овој процес порано, може да превенира несакани задоцнувања во учењето читање на училиште.

Децата бенифитираат од читањето дури и кога тие неможат да читаат самостојно

Вклучува дневно читање приказни на децата, креирање на индивидуални и тематски книги.

Родителите се наjуспешни и најефикасни учители

Родителите играат огромна улога во развојот на читањето кај своите деца, преку овозможување пријатни искуства со книги, сликовници и преку играње на интересни игри со читање. Уживањето со книгите и игрите во семејна атмосфера ќе им даде на децата сигурност и поттик да продолжат да ги развиваат вештините за читање кога ќе почнат со училиште.

Родителите се наjуспешни и најефикасни учители

Бенифиции од учењето читање за учење говор и јазик

• децата со Даунов синдром имаат потешкотии во учењето на јазикот доколку само го слушаат
• визуелното учење е многу поефикасно околку аудитивното
• пишаниот збор е многу поедноставно да се запомни околку изговорениот
• пишувањето може да се искористи од 2 годишна возраст
• сите зборови кои ни се цел за подучување треба да се учат со помош на визуелен материјал
• читањето го помага развојот на говорот на ниво на фонеми (звуци), продукција на цел збор и реченици.

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Mентално здравје и Aутизам

Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196

02 613 7414

Моб.   072 23 23 63

е- мејл: info@kalinka.mk

Депресија кај мајката и развојот на детето

Кај околу 8 до 10 % од жените се јавува хронична депресија – од слаби до јаки чувства на тага, повлеченост и стрес кои можат да траат со месеци или години. Понекогаш причините не можат конкретно да се одредт за депресивната состојба, едноставно овие чувства стануваат дел од животот на личноста. Во други случаи почетокот на депресијата се јавува после породување и не поминува и покрај стабилизирањето на хормоните кај жената и добивањето на сигурност во грижата за бебето. Овој тип на депресија се вика пост-партална депрсија. Во причинители се вбројуваат генетските, но и социјалните и културолошките фактори.  Депресивното расположение на мајката брзо влијае и на самото бебе. Во неделите после породувањето, новороденчињата на жени со депресија полошо спијат, помалку внимаваат и реагираат на околината и имаат покачено ниво на стрес хормони. Колку е потешка депресијата на мајката и колку повеќе има присутни стресни фактори ( брачни проблеми, лоша економска состојба, слаба социјална подршка) толку повеќе страда врската помеѓу мајката и бебето. Мајките ретко им се насмевнуваат, ретко ги смируваат или им зборуваат на своите бебиња кои пак како резултат на тоа реагираат со вртење на главата настрана, вознемиреност и плачење.  Ако оваа состојба продолжи со месеци кај детето веќе на 6 месеци може да се појават симптоми на ментално и емоционално каснење во развојот и потешкотии во поврзувањето со мајката. Депресивните мајки ги гледаат своите деца понегативно од другите луѓе и често се непостојани во дисциплинирањето што може понатаму да предизвика проблеми во однесувањето на детето.

Со тек на времето се случува децата да почнат да го имитираат однесувањето на родителот и да развијат песимистичен поглед кон светот, да имаат намалена самодоверба и да ги доживуваат своите родители и луѓето како закана. Иако децата на родители кои страдаат од депресија може се поподложни на емоционални потешкотии, сепак квалитетот на родителството игра голема улога во прилагодувањето на децата.

Раниот третман на мајката е клучен за превенирање ова растројство да ја наруши врската помеѓу мајката и детето. Често има потреба членовите на семејството да и помогнат на мајката да побара помош бидејќи самата мајка нема да има доволно сила сама да го направи тоа. Во некои случаи има потреба од препишување на антидепресивна терапија. Во повеќето случаи кратка психотерапија или советување вродува со голем успех и  расположението се подобрува. Како се подобрува расположението на мајката така и однесувањето кај детето се менува. За време на терапијата мајката ги преиспитува своите негативни погледи и доживувања кон своето дете  и се учи на позитивно посветување, чувствителност и трепеливост. Со позитивните промени кај мајката се подобрува поврзаноста со детето и се подобрува и напредува самиот развој на детето. Во случај мајката да не реагира на пружената интервенција тогаш таткото или некој друг член од смејството би требало да ја превземе грижата за детето.

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Mентално здравје и Aутизам

Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196

02 613 7414

Моб.   072 23 23 63

е- мејл: info@kalinka.mk