Thursday, September 18, 2014

Нормален психомоторен развој на децата до пет години - развојни патокази -


Возраст
Развојни патокази
9   месеци
удвојува исти слогови ,,ма ма,,  ,,да да,,
го разбира зборот ,,не,,
копира звуци и гестови од другите
користи прст кога сака да покаже нешто
мавта ,,па-па,,
има омилени играчки, знеа да игра криенка ,,зе,,
ползи, стои придржувајќи се, седнува само

12 месеци
го знае своето име и реагира на него
следи едноставни вербални налози
појава на првиот осмислен збор
користити едноставни гестови , како мрдање со глава за ,,не,,
имитира / почеток на формирање на имитативна игра
истражува предмети (тресење, фрлање), наоѓа скриена играчка, истовремено удира два предмета
стабилно седи и брзо ползи, може да се подигнува, да стои и оди со придржување за на мебелот, после 12 м. проодува

15 месеци
изразито мрмори и вокализира, кажува 4-5 збора
гради кула од 2-3 коцки, шкрта со молив по хартија
повеќе помага при облекување и хранење
за тоа што го сака или му треба покажува
сака да ги гушка родителите
оди самостојно на широка основа, умее да се наведне и да ја
     дофати играчката од подот

18 месеци
кажува 5-10 зборови
идентификува еден или повеќе делови од телото
покажува употреба на една (доминанта) рака, црта права црта на лист хартија, врти листови на книга (најчесто по две страни одеднаш)
играта е покомплексна: не ги става веќе играчките во уста, гради  кула од 3-4 коцки, тркала топка или ја удира со нога и притоа држи равнотежа
соблекува чевли, се обидува самостојно да се храни
добро оди, трча, се качува и слегува по скали со помош

24 месеци
составува 3 збора заедно, може да побара предмет по име
гради кула од 6 коцки, слуша приказни со сликички
ужива во игра со фрлање и фаќање на топка, нижење на перли на конец
препознава семејни слики
добро ракува со лажичка, помага при соблекување
добро трча, се качува и слегува по скали самостојно, отвара
     врата, се качува по мебелот

30 месеци
за себе се обраќа со ,,јас,, , го знае своето име
гради кула од 8 коцки, црта вертикална и хоризонтална линија, имитира круг, сложува сложувалка од 3-4 дела
прв цртеж на човечка фигура ,,полноглавец,,
помага при средување на играчки, присутна имагинативна игра
најрадо игра само или во присуство на другите деца, но сеуште не со нив
скока

36 месеци
ја знае својата возраст и полот, брои до три предмети, повторува три броеви, коментира додека црта, води разговор со себе или играчките                          
гради кула од 9 коцки, копира круг, прецртува крст
воспоставување на визуомоторна контрола (држење на молив во рака)
памти и извршува посложени налози по редослед
игра едноставни игри (паралелно со другите деца), сака да ги
     имитира активностите на возрасните, кон куклите се однесува како  кон дете
се качува по скали нога пред нога, стои на една нога за момент, може да вози трицикл
48 месеци
брои 4 парички точно, раскажува приказна
имитира конструкција на мост, копира крст и коцка, црта човечк фигура со 2 до 4 делови покрај главата
игра со неколку деца со започнување на социјална интеракција, играње улоги
воспоставување на тоалетен тренинг, оди во тоалет само
скока на една нога, фрла топка, користи ножички за да сече
     сликички, спретно се качува

60 месеци
именува 4 бои, повторува реченица со 10 зборови, брои 10
     парички точно
црта триаголник од слика, распознава тежини (го именува
     потешкиот предмет од два споредени)
се соблекува и облекува самостојно, поставува прашања за
значењето на  зборовите, игра на улоги ( членови од семејството)
прескокнува препреки


Американската Академија на Невролози наброи 5 рани предупредувачки знаци за АСД (Filipek et al.,2000). Неспособноста на детето да ги постигне некои од овие развојни патокази е препорака за евалуација со цел да се исклучи аутизам.
ñ Отсутно гугање до 12 м.
ñ Отсутни гестови, покажување или мавтање ,,па па,, на 12 м.
ñ Ниеден прозборен збор до 16 м.
ñ Отсуство на два заеднички и спонтано изговорени зборови до 24 м, а тоа да не е ехолалија
ñ Губење на претходно постигнати говорни или социјални вештини на било која возраст
Во случај на одсуство на појава на очекуваните постигнувања за конкретниот период, развојно каснење, промени во развојните патокази или губење на претходно нормално воспоставени развојни достигнувања ве молиме да го земете тоа во предвив и да се обратите за консултација со професионалци, со цел утврдување дали станува збор за  нормална варијација во развојот или развојно отстапување.

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Mентално здравје и Aутизам
Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196
02 613 7414
Моб.   072 23 23 63
е- мејлinfo@kalinka.mk

Читање и пишување кај деца со Даунов синдром (0-5години)

Учењето читање се покажува како една од најефективните интервенции за да поттикнеме развивање и учење на говорот и јазикот кај децата со Даунов синдром. Вештините за читање и пишување се многу важни за писменоста и воопшто за секојдневниот живот кај сите деца. Исто така тие се многу моќни алатки за учење на говорот и јазикот кај децата со Даунов синдром, како и за стимулација на когнитивниот развој. Со развивањето на овие способности треба да се започне од најрана возраст, преку воведување и запознавање на малите деца да читаат уште од 2 години, кое подоцна ќе промовира развој на експресивен говор.
Значењето на раното читање за децата со Даунов синдром
Активностите со читање се најзначајниот метод кој го промовира говорот, јазикот и когницијата кај децата од предучилишна возраст со Даунов синдром. Ефективноста и бенифитите од “учењето читање за учење зборување” како метод биле претставени пред професионалците уште од 1979. Многу податоци покажуваат дека децата многу полесно учат зборови доколку ги гледаат истите напишани отколку само да ги слушаат аудитивно. Почнувајќи да ги учиме децата со Даунов синдром да читаат (подготвителен период, почетно читање) од 2 годишна возраст помага тие да ги надминат проблемите во учењето кои се асоцирани токму со овој синдром.
Учење читање-Клучни принципи
Учење на читање и пишување-Клучни принципи
  • започете најпрво со учење на цели зборови (фонетски подоцна)
  • започнете со зборовите кои што детето веќе ги разбира
  • одберете зборови за да изградите кратки реченици
  • стимулирајте развој на вештини за пишување паралелно со вештините за читање
  • подучувајте нов вокабулар и граматика преку пишување
Зошто читањето помага
Читањето го забрзува развојот и прогресот на експресивниот јазик
Децата со Даунов синдром од сите возрасти вообичаено имаат способности да учат многу поефективно од она што е напишано односно од она што го гледаат отколку од она што го слушаат. Поради тоа, децата ќе разберат и ќе запомнат како да ги изговараат зборовите и речениците многу порано доколку тие научат да читаат од помала возраст.
Раното читање го забрзува развојот на читањето во училиште
Повеќето деца со Даунов синдром ќе научат да читаат во училиште, дури и доколку не започнале порано, но отпочнувањето со читање на порана возраст ќе го забрза овој процес, дури и доколку детето може да чита еден или два збора пред да почне со училиште. Отпочнувањето со овој процес порано, може да превенира несакани задоцнувања во учењето читање на училиште.
Децата бенифитираат од читањето дури и кога тие неможат да читаат самостојно
Вклучува дневно читање приказни на децата, креирање на индивидуални и тематски книги.
Родителите се наjуспешни и најефикасни учители
Родителите играат огромна улога во развојот на читањето кај своите деца, преку овозможување пријатни искуства со книги, сликовници и преку играње на интересни игри со читање. Уживањето со книгите и игрите во семејна атмосфера ќе им даде на децата сигурност и поттик да продолжат да ги развиваат вештините за читање кога ќе почнат со училиште.
Родителите се наjуспешни и најефикасни учители
Бенифиции од учењето читање за учење говор и јазик

  • децата со Даунов синдром имаат потешкотии во учењето на јазикот доколку само го слушаат
  • визуелното учење е многу поефикасно околку аудитивното
  • пишаниот збор е многу поедноставно да се запомни околку изговорениот
  • пишувањето може да се искористи од 2 годишна возраст
  • сите зборови кои ни се цел за подучување треба да се учат со помош на визуелен материјал
  • читањето го помага развојот на говорот на ниво на фонеми (звуци), продукција на цел збор и реченици.

ПЗУ КАЛИНКА Центар за Mентално здравје и Aутизам
Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196
02 613 7414
Моб.   072 23 23 63
е- мејлinfo@kalinka.mk

Wednesday, September 17, 2014

Депресија кај мајката и развојот на детето




Кај околу 8 до 10 % од жените се јавува хронична депресија – од слаби до јаки чувства на тага, повлеченост и стрес кои можат да траат со месеци или години. Понекогаш причините не можат конкретно да се одредт за депресивната состојба, едноставно овие чувства стануваат дел од животот на личноста. Во други случаи почетокот на депресијата се јавува после породување и не поминува и покрај стабилизирањето на хормоните кај жената и добивањето на сигурност во грижата за бебето. Овој тип на депресија се вика пост-партална депрсија. Во причинители се вбројуваат генетските, но и социјалните и културолошките фактори.  Депресивното расположение на мајката брзо влијае и на самото бебе. Во неделите после породувањето, новороденчињата на жени со депресија полошо спијат, помалку внимаваат и реагираат на околината и имаат покачено ниво на стрес хормони. Колку е потешка депресијата на мајката и колку повеќе има присутни стресни фактори ( брачни проблеми, лоша економска состојба, слаба социјална подршка) толку повеќе страда врската помеѓу мајката и бебето. Мајките ретко им се насмевнуваат, ретко ги смируваат или им зборуваат на своите бебиња кои пак како резултат на тоа реагираат со вртење на главата настрана, вознемиреност и плачење.  Ако оваа состојба продолжи со месеци кај детето веќе на 6 месеци може да се појават симптоми на ментално и емоционално каснење во развојот и потешкотии во поврзувањето со мајката. Депресивните мајки ги гледаат своите деца понегативно од другите луѓе и често се непостојани во дисциплинирањето што може понатаму да предизвика проблеми во однесувањето на детето.

Со тек на времето се случува децата да почнат да го имитираат однесувањето на родителот и да развијат песимистичен поглед кон светот, да имаат намалена самодоверба и да ги доживуваат своите родители и луѓето како закана. Иако децата на родители кои страдаат од депресија може се поподложни на емоционални потешкотии, сепак квалитетот на родителството игра голема улога во прилагодувањето на децата.





Раниот третман на мајката е клучен за превенирање ова растројство да ја наруши врската помеѓу мајката и детето. Често има потреба членовите на семејството да и помогнат на мајката да побара помош бидејќи самата мајка нема да има доволно сила сама да го направи тоа. Во некои случаи има потреба од препишување на антидепресивна терапија. Во повеќето случаи кратка психотерапија или советување вродува со голем успех и  расположението се подобрува. Како се подобрува расположението на мајката така и однесувањето кај детето се менува. За време на терапијата мајката ги преиспитува своите негативни погледи и доживувања кон своето дете  и се учи на позитивно посветување, чувствителност и трепеливост. Со позитивните промени кај мајката се подобрува поврзаноста со детето и се подобрува и напредува самиот развој на детето. Во случај мајката да не реагира на пружената интервенција тогаш таткото или некој друг член од смејството би требало да ја превземе грижата за детето.



ПЗУ КАЛИНКА Центар за Mентално здравје и Aутизам
Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196
02 613 7414
Моб.   072 23 23 63
е- мејлinfo@kalinka.mk

Здрав стил на живот

Повторно ја почнуваме оваа година мотивирани да јадеме подобро, да вежбаме почесто, да пиеме помалку кофеин, се на се да воведеме позитивни и поздрави навики. Сигурно ова сте го пробале и претходно, но без некој посебен успех.
Да се направи промена на животниот стил е голем предизвик, посебно ако сакаме да промениме многу работи одеднаш.
Промената на животниот стил е процес кој бара време и поддршка. Иако сте спремни да направите промена, најтешкиот дел е да го исполните тоа. Затоа ви треба добар план како на пример поставување на мали и изводливи цели и исполнување на целите една по една.
Еве неколку совети како да направите позитивни промени во животниот стил и однесувањето што траат.
позитивни промени во животниот стил
Направете добро издржан план
Планот е тој кој ќе ве води. Кога ќе правите план бидете специфични. Ако сакате да вежбате почесто, тогаш во детал запишете во колку саатот , кој ден и колку долго. Запишете го на лист хартија и запрашајте се колку проценти сте сигурни дека можете тоа да го изведете. Ако не сте спремни за тоа, започнете помалку амбициозно. Кога се ќе си запишете залепете го планот негде каде што секогаш ќе можете да го гледате и да се потсетувате.
Започнете со малку
Откако ќе ги идентификувате реално вашите краткорочни и долгорични цели, поделете ги вашите цели на помали изводливи чекори кои ќе бидат специфични и кои ќе можете да ги мониторирате и измерите. Ако вашата долгорочна цел е да ослабете 20 килограми за 5 месеци, би било пожелно да си поставите краткорочна цел на симнување на еден килограм на една недела. Ако пак сакате да се храните поздраво, вашата цел може да биде замена на десерт со некоја поздрава опција како на пример овошје или овошен јогурт. На крајот на неделата ќе се чувствувате задовојно и успешно бидејќи ја постигнавте целта за таа недела.
Здрав стил на живот
Променете едно по едно однесување
Нездравите однесувања се развиваат со текот на времето, затоа замената на нездравите однесувања со здрави бара време. Многу луѓе наидуваат на проблеми кога сакаат да променат многу работи за кратко време. За да си го зголемите успехот треба да се фокусирате на една по една цел или промена. Кога новите и поздрави однесување ќе ви прераснат во навики, тогаш можете да додадете друга цел која ве носи кон главната цел кон која се стремите.
Вклучете пријател
Можете да вклучите пријател, колега или член од семејството кој би можел да ве мотивира и поддржува на ова патување. Може да биде и некој од теретаната или некој кој знаете дека сака да престане со некоја нездрава навика како пушењето на пример. Разговарајте за тоа што го правите. Важно е да имате некој со кој ќе можете да ги споделите вашите потешкотии и успеси. Преку споделување, патувањето кон целта може да биде полесно.
Побарајте поддршка
Прифаќањето на помош од тие кои се грижат за вас, ја зајакнува волјата и посветеноста. Ако ви дојде некогаш премногу или се чувствувате дека не можете да ја постигнете вашата цел можете да побарате професионална психолошка помош. Преку таа помош ќе се дискутираат емоции кои се појавиле во тој период, но и ќе се преиспитаат и постават вашите цели пореално и поизводливо. Таа помош може да е кртакотрајна, неколку сесии, што не значи психотерапија или лекување.
Здрав стил на живот

Правењето на промени кои ги посакувате бара време и посветеност. Но знајте дека можете тоа да го направите. Запомнете дека никој не е совршен и дека ќе се случуваат грешки. Бидете добри кон себе. Ако се случи да каснете колаче или да ја скокнете теретаната немојте да се откажувате. Малите грешки и сопки кон вашата дестинација се нормална работа и се случуваат. Важно е да ги надминете и да се вратите повторно на пат кон вашата цел.


ПЗУ КАЛИНКА Центар за Mентално здравје и Aутизам
Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196
02 613 7414
Моб.   072 23 23 63

е- мејлinfo@kalinka.mk

Tuesday, September 16, 2014

Oкупациона терапија





          Окупационата терапија е вид на третман кој што е насочен да им помогне на лицата од сите возрасти кои што имаат функционално моторно, сензо-моторно, перцептивно, невропсихолошко и/или психо-социјално нарушување. Окупационата терапија се изведува од страна на универзитетски образовани терапевти или специјалисти наречени окупациони терапевти. Освен обучените професионалци (дефектолог, педагог, психолог, психијатар, социјален работник..) одлични терапевти може да бидат и родителите, баби, дедовци, учители и сите оние на кои што личноста им верува. Соработката со семејството при изведувањето на окупационата терапија е клучна и неопходна, затоа што тие најдобро ја познаваат личноста, нејзините желби, потреби и интереси.
Оваа терапија им помага на лицата да го подобрат квалитетот на својот живот низ изведувањето на различни активности, да станат посамоуверени, да се справат во секојдневните ситуации, да ги изведуваат различните улоги во нивниот живот, доколку ја немаат или ја изгубиле способноста поради болест, повреда или хендикеп. Едно лице да биде во можност да се справи во секојдневните ситуации , значи да ги совлада оние предизвици кои што си ги има поставено за себе си и оние кои што се наметнати врз него од неговото опкружување. После темелната проценка од страна на професионални лица, се разработуваат специфичните цели заедно со клиентот и/или неговото опкружување, се прави планот за третман и се одбираат средствата и методите за работа.
За целокупниот терапевтски процес се одговорни окупационите терапевти. Тие даваат прецизни инструкции за секојдневната рутина на клиентот, дома и на работа и ги поткрепуваат чекорите со цел за поголема самостојност. Во текот на терапевтскиот процес, зацртаниот план за третманот и методите мора да бидат прилагодени на можностите на клиентот и да се менуваат во зависност од новонастанатата ситуација и неговото напредување.
Целта е да се постигне максимална самостојност и слобода во секојдневниот живот и/или на работа.
                            



За кого е наменета окупационата терапија?

Окупационата терапија е соодветен вид терапија за:

Деца со развојни потешкотии (Первазивни развојни нарушувања, Аутизам, Ретов синдром, Аспергеров синдром);
Личности со интелектуални попречувања (Даунов синдром, Фрагилен X синдром, мозочно оштетување, церебрална парализа);
Деца со хиперкинетско однесување и пореметување на вниманието(ADHD);
Личности со повреда или болест (хронични болести, механички повреди, рак, мултипна склероза...);
Личности со социјални и емоционални проблеми ( пост-оперативни состојби, воспитно запуштени деца, психијатриски нарушувања, личности со Паркинсова болест, личности со Алцхајмерова болест,личности со социјални недостатоци или стари лица..).
                                  

Окупациона терапија


Окупационата терапија има за цел:

Помош и адаптација во средината на живеење, семејството и работното место;
Усмерување и задржување на вниманието;
Подобрување на расположението;
Поттикнување на комуникацијата;
Поттикнување на самостојност;
Поттикнување на самостојност и изведување на активности за грижа за себе во секојдневните активности;
Увежбување на перцептивните функции;
Увежбување на мануелната спретност;
Поттикнување на расположението;
Правилно менаџирање на стресот;
Делува на психосоцијалните активности (преку социјални контакти остварени низ работа во група);
Правилно менаџирање на слободното време (игра, спорт, хоби, интереси, социјализација);
Помага за контрола и ослободување на неприкладни импулси;
Помага за прифаќање на сопствениот идентитет на личноста.
                                                                                  
Окупациона терапија
                                         

Задачи на окупациониот терапевт:

Работно-тераписка процена и анализа на изведувањето на секојдневните активности кои ги опфаќаат подрачјата на активности за грижа за себе, продуктивност и активности во слободното време;
Работно-тераписка процена и анализа на сензомоторички, когнитивни и психосоцијални способности ;
Работно-тераписка процена и анализа на работното и друштвено-културолошко опкружување во кое се одвиваат секојдневните активности;
Воспоставување, обновување, одржување и/или модифицирање на изведувањето активности за грижата за себе (хранење, облекување, хигиена, бањање, функционална мобилност);
Воспоставување, обновување, одржување и/или модифицирање на изведувањето на продуктивни активности( куќни активности, професионални улоги и задачи, грижа за другите, волонтирање);
Воспоставување, обновување, одржување и/или модифицирање на изведувањето активности во слободното време( игра, хоби, одмор и рекреација);
Воспоставување, обновување и одржување сензомоторички, когнитивни и психосоцијални компоненти, активности со употреба на различни терапевтски пристапи, методи и техники;
Прилагодување на стамбеното, работното и друштвеното опкружување и способностите и потребите на поединците;
Советување и едукација на поединците, членовите на семејството, стручни лица, студенти.. ;
Следење на исходот на окупационата терапија;
Водење на документација за окупационата терапија;
Планирање и изведување на истражувања за секојдневните активности, за унапредување на здравјето и квалитетот на животот со чие развивање и окупационата терапија се заснова на докази.

Според ова окупационите терапевти ги третираат следниве компоненти:
Моторно/сензорно функионирање;
Когнитивно/перцептивно функционирање;
Друштвено/интеракциско функционирање;
Психолошко/емоционално функционирање.



                   
Соба за окупациона терапија



ПЗУ КАЛИНКА Центар за Mентално здравје и Aутизам
Бул. Партизански одреди 149- мезанин, Порта Влае 1000, Скопје

Тел.    02 20 60 196
02 613 7414
Моб.   072 23 23 63
е- мејлinfo@kalinka.mk